Mieren
Wil je alles over mieren weten? Dan vind je hier ook alles! Want wat zijn mieren eigenlijk? Welke soorten kennen we in ons land? En zijn er soorten die voor problemen zorgen? Niet iedereen is namelijk even dol op mieren, zeker niet als de warme lentedagen of zomerdagen weer aanbreken en de mieren over hapjes, drankjes én mensen krioelen. Dus of je nu een mierenliefhebber bent of een mierenhater: genoeg informatie!
Snel weer vrij van mieren?
Navigeer direct naar
➤ Alles over de mier
➤ Schade door mieren en hulpvolle tips
➤ Soorten mieren
➤ Levenscyclus van de mier
➤ Leefstijl en gedrag van mieren
➤ Weetjes over mieren
Wat zijn mieren?
Mieren zijn insecten en ze komen bijna overal voor in de vrije natuur (behalve op de polen). In het dierenrijk behoren mieren tot de orde van de vliesvleugeligen. Mieren zijn sociale wezentjes en leven altijd bij elkaar, in een kolonie. Een mierenkolonie leeft altijd in een mierennest of mierenhoop en een mierenkoningin heeft altijd de leiding. Bij sommige mierensoorten regeren zelfs meerdere koninginnen samen.
Mieren herkennen
Mieren herkennen is niet zo moeilijk, maar precieze kenmerken verschillen per soort. Zo wijkt de kleur bijvoorbeeld af: mieren zijn zwart, geel, rood, donkerbruin, zilverkleurig of goudkleurig. Ook de grootte van de mier wisselt per soort. Verder hebben alle mieren een kop, een borststuk en achterlijf en zes poten. Koninginnen en mannetjes hebben bovendien vleugels, zodat ze ‘bruidsvluchten’ kunnen uitvoeren. Hangt er letterlijk romantiek in de lucht? Meer hierover verderop...
Wat is het nut van mieren?
Mieren ruimen resten op in de natuur. Ze peuzelen schadelijke insecten op (dood of levend) of ze storten zich op een dierenkadaver om deze helemaal kaal te vreten. Buikje vol en opgeruimd staat netjes! Zelf staan de mieren ook op het menu bij mens of dier. In sommige culturen eten ze insecten. Diersoorten zoals de welbekende miereneter, reptielen of vogels staan vaak ook in de rij voor een een flinke hap werksters, miereneitjes of -larven.
Wat eten mieren?
Mieren eten vrijwel alles: van producten die mensen ook eten tot dode insecten en kadavers. Sommige mierensoorten ‘kidnappen’ zelfs bladluizen, want die scheiden een lekker zoet vocht af dat honingdauw heet. De mieren houden de bladluizen ‘gevangen’ in kamertjes, waar de luizen ook te eten krijgen. In ruil daarvoor mogen de mieren van hun honingdauw genieten. Tja, voor wat, hoort wat: ook in de insectenwereld!
Meest voorkomende mieren in Nederland
Van de maar liefst 148 mierensoorten die we in Nederland kennen, zijn de meest voorkomende soorten de gewone wegmier, de bosmier, de (gewone) steekmier en de glanzende houtmier. De eerste en de laatste soort worden vaak ook wel aangeduid als ‘tuinmieren’. Dan zijn er nog mierensoorten die in meerdere groepen worden verdeeld. Onder de bosmier, bijvoorbeeld, vallen de kale bosmier, de behaarde bosmier, de stronkmier en de zwartrugbosmier.
Zijn mieren gevaarlijk of schadelijk voor de gezondheid?
Europese mierensoorten zijn niet gevaarlijk (al bijten sommige mierensoorten wel). Het wordt wél gevaarlijker als mieren besluiten om keukenkastjes in te duiken en van voedsel te proeven. Mieren hebben namelijk schimmels en bacteriën aan hun pootjes, waarmee ze eten kunnen besmetten. Lekker fris. Vooral omdat je nooit weet waar de mieren eerder gelopen hebbenSommige mierensoorten bijten ook. Van sommige soorten is de steek voelbaar, van andere soorten niet. De beten zorgen voor jeuk en er verschijnen rode plekken op de huid. Een mierenbeet trekt vanzelf weg, maar als je allergisch bent voor insectenbeten, worden de klachten juist heftiger en moet je vaak extra medicatie bij de hand hebben. In extreme gevallen kan iemand zonder medicatie in shock raken of zelfs overlijden.
Schade door mieren
Mieren veroorzaken soms wel degelijk schade! Neem bijvoorbeeld een mierenkolonie die tegels ondergraaft van tuinen of stoepen. Terrassen en straatdelen kunnen verzakken als de mieren ongestoord hun gang gaan. En hoe gevaarlijk zijn verzakte stoeptegels? Inderdaad. Iemand kan over een uitstekende stoeptegel struikelen en iets breken…
Een tweede probleem? (Horeca-)ondernemers die last hebben van een mierenplaag kunnen te maken krijgen met vervelende financiële gevolgen en reputatieschade. Klanten kiezen ervoor om weg te blijven, omdat mieren een onverzorgde en onhygiënische indruk geven. En inderdaad: wie mieren in zijn eten of drinken vindt, heeft het volste recht om te bedanken voor de service…
Dat brengt ons tot een derde probleem. Want mieren zorgen voor voedselbederf, waardoor je flinke partijen eten moet weggooien. Zonde natuurlijk! Daarom is het belangrijk dat je eetbare producten altijd in goed afgesloten dozen of blikken bewaart. Zeker in de zomerperiode, wanneer overal mierenplagen opduiken!
5 tips tegen mieren in huis of tuin
 |
Mieren aanpakken met spuitbusChemische middelen gebruiken tegen mieren mag nu nog wel, maar met beleid! Vaste regel is dat je buitenshuis geen spuitbus met gif gebruikt, want daarmee vergiftig je andere insecten of dieren. Bovendien is een dergelijk middel slecht voor het milieu. Gebruik je binnen een spray? Spuit niet zomaar op allerlei plekken, maar lees eerst de gebruiksaanwijzing goed door. |
 |
Strooi mierenpoederMieren in de tuin pak je aan met mierenpoeder. Je strooit dit poeder op hun looproutes en vlakbij het nest. Wil je verantwoord te werk gaan? Kies dan voor een poeder op biologische basis. |
 |
Het trucje met de omgekeerde bloempotVul een bloempot met aarde en keer deze om, pal op het mierennest. Na ongeveer tien dagen hebben de mieren hun nest uitgebreid in de bloempot. Verwijder de pot en leeg de inhoud in de biobak. |
 |
Helpt kokend water in een mierennest?Niet echt. Meestal beperkt dit de overlast maar heel even. Het kokende water komt niet zo diep in het nest om de koningin te doden. En dát is juist de bedoeling, anders komen er steeds meer mieren bij. |
 |
Houd drank en voedsel weg van mieren!Als mieren ergens verwoed naar zoeken, dan is het voedsel. Organiseer je een zomerse lunch in de tuin? Dek dan al het eten goed af zodat de mieren er niet bij kunnen. Bewaar restjes in luchtdichte en goed te sluiten blikken of dozen. En denk je ook aan het tijdig legen en schoonmaken van de vuilnisbakken? Top! |
Welke mieren kom je tegen in Nederland?
Bosmieren
In Nederland komen vier soorten rode bosmieren voor. De meest geziene is de behaarde bosmier. Dan volgen de kale bosmier, de zwartrugbosmier en de stronkmier. Hoe je deze mieren herkent?
- De werksters zijn 4-9 mm lang. Dit verschilt per per soort.
- De mannetjes zijn net wat groter dan de werksters, maar kleiner dan de koningin.
- De koningin is vrij groot: 1,5 cm lang.
- De kop en het achterlijf zijn rood- tot donkerbruin van kleur en zwart gevlekt.
- Het borststuk is roodbruin gekleurd.
Gewone steekmieren
De gewone steekmier wordt ook wel ‘rode steekmier’ genoemd. Het is een vrij agressieve mierensoort: bij verstoring van het nest steken de mieren snel. Deze steken zijn vrij pijnlijk, dus kom daarom nooit te dicht in de buurt van een nest! Hier een ‘signalement’ van deze mieren.
- De werksters zijn 3,5 tot 5 mm lang.
- De mannetjes zijn 4,5 tot 5,5 mm lang,
- De koningin is 4,5 tot 7 mm lang.
- Het hele lijf is gelig tot roodbruin van kleur. De kop en het achterlijf zijn vaak donkerder van kleur.
- Steekmieren hebben een holle angel in het achterlijf. Hiermee steken ze en spuiten ze gif in.
Tuinmieren
Onder de tuinmieren behoren onder meer de wegmier en de glanzende houtmier. Deze soorten geven in ons land de meeste overlast in en rond woningen. Gelukkig zijn tuinmieren ongevaarlijk: ze steken of bijten niet. Maar hoe herken je tuinmieren?
- De wegmier is zwartbruin tot mat zwart gekleurd.
- De glanzende houtmier is glimmend zwart.
- De werksters worden 3 tot 5 mm lang. Afhankelijk van de soort.
- De koningin wordt 7 tot 9 mm lang en is donkerbruin van kleur.
- De larven zijn van alle soorten tuinmieren zijn wit en pootloos.
Zijn vliegende mieren een aparte mierensoort?
Nee. Mieren vliegen uit als ze volwassen zijn en moeten paren. Dit geldt alleen voor koninginnen en mannetjes van welke mierensoort dan ook. Zij zoeken partners uit andere nesten op (om incest te voorkomen). Hebben de ‘tortelmiertjes’ elkaar gevonden? Dan paren ze in de lucht. Hierna zoekt de bevruchte koningin een geschikte plek om een mierennest of mierenhoop aan te leggen. Het mannetje blijft achter en sterft niet veel later. Zijn taak is immers volbracht...
Komen tropische mieren ook voor in ons land?
Tropische mieren duiken soms ook in Nederland op. Maar dit gebeurt vooral per ongeluk, bij het importeren van andere goederen. Neem bijvoorbeeld de faraomier. Deze tropische mierensoort werd voor het eerst in 1900 in ons land gesignaleerd en is sindsdien nog maar een paar keer opgedoken. Voor handelaren en importeurs blijft het wel altijd opletten, want tropische mieren zorgen voor flink wat overlast.
Hoe ziet de levenscyclus van de mier eruit?
De koningin legt miereneitjes in een kamertje in het nest. Deze eitjes ontwikkelen zich verder vanzelf, maar temperatuur is wel van groot belang. Deze moet namelijk vrij constant zijn om de miertjes te doen ontwikkelen. Desnoods brengt de koningin de eitjes naar een andere kamer waar het, al dan niet, warmer is. Het eitje ontwikkelt zich dan als volgt:
|
|
Na tien tot twaalf dagen komt er een mierenlarve uit het eitje. |
|
|
Na tien tot veertien dagen wordt de larve een pop. |
|
|
Na twee tot vier weken komt er een volwassen mier uit de pop. Dit is een werkster. |
Hoe warmer de temperatuur, hoe sneller eitjes uit komen. Dit verschilt echter per mierensoort. Zo zijn faraomieren bijvoorbeeld tropische temperaturen gewend: hun miereneitjes ontwikkelen zich in de regel dan ook veel sneller dan de miereneitjes en mierenlarven van ‘onze eigen’ mieren.
Communicatie tussen mieren
De communicatie tussen mieren verloopt via feromonen: dit zijn geurstofjes. Loopt een mier naar voedsel toe? Dan laat zij altijd een spoor van feromonen achter, zodat andere mieren het spoor kunnen volgen. Hoe vaker dit spoor gevolgd wordt, hoe meer feromonen achterblijven. Het mierenspoor wordt dus telkens sterker, als het tenminste niet door mensen of andere vijanden wordt onderbroken. Lopen de mieren over je aanrecht richting een pak koek? Wis het spoor door het aanrecht goed te poetsen.
Een voorbeeld: als er mieren over je aanrecht lopen richting een pak koek, dan kun je het spoor wissen door het aanrecht even goed te poetsen.
Raakt een mier verdwaald? Dan vindt ze via een feromonenspoor de weg terug naar huis. Worden mieren aangevallen? Ook dan stoten zij een geurstofje af om andere mieren te waarschuwen of om die direct mee te laten vechten. Ja, mieren zijn eigenlijk superefficiënte insecten als ze met elkaar communiceren!
Ontstaan van een mierenkolonie
Een mierenkolonie kan op drie manieren ontstaan of blijven voortbestaan, afhankelijk van de mierensoort. En dit heeft alles te maken met wat een koningin beslist te doen. Kijk maar eens naar de volgende situaties:
- Een koningin richt een nieuw nest op.
- Een koningin dringt een nest binnen van een andere mierensoort. Ze doodt de bestaande koningin en neemt het roer over. ‘Politieke coups’ zoals deze komen onder meer voor bij bosmieren en bij glanzende houtmieren.
- De koningin wordt ‘geadopteerd’ door een bestaande kolonie. De werksters verstoten de oude koningin en laten de nieuwe regeren.
Hoe warmer de temperatuur, hoe sneller eitjes uit komen. Dit verschilt echter per mierensoort. Zo zijn faraomieren bijvoorbeeld tropische temperaturen gewend: hun miereneitjes ontwikkelen zich in de regel dan ook veel sneller dan de miereneitjes en mierenlarven van ‘onze eigen’ mieren.
Taken van een mierenkolonie
In een mierenkolonie hebben alle mieren een belangrijke taak. Een koningin is altijd leidend in een mierenkolonie. Bij sommige soorten leven zelfs meerdere koninginnen in een nest; bij de faraomier is dit vaak het geval. Koninginnen blijven altijd in het nest. De mieren die je wel ziet, zijn werksters. Zij zorgen voor voedsel voor de larven en de koningin. Tegelijkertijd bouwen de werksters aan gangenstelsels om het nest uit te breiden en houden ze het nest schoon.
De mannetjes zorgen voor nageslacht bij nieuwe koninginnen tijdens de ‘bruidsvlucht’. De jonge koninginnen vliegen dan samen met de mannetjes uit als ze eenmaal volwassen zijn. Dat zijn dus de vliegende mieren. Sommige soorten paren in de lucht en weer andere soorten paren op de grond. Na de bevruchting gaat een nieuwe koningin op zoek naar een geschikte plek om een nieuw nest te stichten. Het mannetje sterft niet lang na de paring.
Structuur van een mierennest
De structuur van een mierennest is afhankelijk van de mierensoort. Kleinere soorten maken vaak geen nest, maar zoeken hun toevlucht in bijv. boomschors, dunne stengels of smalle rotsspleten. Grotere soorten graven meestal zelf een nest uit in zandgrond. Bepaalde soorten nemen een nest van een andere kolonie over. Warmte is erg belangrijk voor mieren: hoe hoger de temperatuur, hoe actiever een nest.
Uitgegraven nesten bestaan uit allerlei tunnels en kamertjes. Al het uitgegraven zand komt op een hoopje buiten het nest terecht. Vaak wordt de zandhoop ook nog afgedekt met een laagje van dunne takjes of naalden. De ingang van het nest bevindt zich meestal bovenaan, maar soms zijn er ook meerdere openingen De grootte van het nest verschilt per mierensoort.
De kamers van een mierennest worden gebruikt als ‘kinderkamertjes’. De koningin legt haar eitjes en de werksters verdelen deze eitjes over de kamers. Soms worden de eitjes en de larven nog meerdere keren verplaatst. De mieren gebruiken de tunnels om zich te verplaatsen. Storten de tunnels in (omdat iets van buitenaf het nest verstoort), dan kunnen de mieren snel ergens anders een nest aanleggen.
Hoeveel mieren leven in een mierennest?
Het aantal mieren in een mierennest verschilt per soort en per locatie. Zeker is wel dat mierennesten zich bij warm weer sneller ontwikkelen, want hoe hoger de temperatuur, hoe actiever mieren worden. Nu weet je meteen waarom je mierennesten vooral in de zomer aantreft. Een mierennest telt in die periode ook al gauw duizenden mieren. De aantallen schommelen wel door weersomstandigheden en natuurlijke vijanden.
De connectie tussen de mier en de wesp
Mieren zijn sociaal levende insecten en dat betekent dat ze altijd in een kolonie leven. Ze zijn nauw verwant aan wespen, die er een soortgelijke levensstijl op nahouden, maar dan mét constant behoud van vleugels. Want ook werksters van wespen zijn dames. Ook zij zijn voortdurend op zoek naar voedsel, voor zichzelf of voor hun larven. Bovendien worden wespen net als mieren aangestuurd door een koningin.
Kom meer te weten over mieren
Over deze insecten valt veel te vertellen en te lezen. Daar ben je misschien al achter. Maar wat weet jij nog niet over mieren? De meest gestelde vragen over hen vind je hier, samen met de antwoorden natuurlijk. En dat levert maar liefst vijf bijzondere weetjes op uit de ‘mieren-wereld’.
|
|
Hoe sterk is een mier?Mieren zijn klein, maar wel heel sterk. Dat moet ook wel, want ze sjouwen dagelijks met voedsel en materialen voor het nest. Wetenschappers zeggen dat een mier tot wel 50 keer haar eigen gewicht kan dragen en men denkt dat dit mede te danken is aan haar sterke nek. Weer andere mensen denken dat mieren sterk zijn, omdat ze al zo klein zijn: het ‘sterk-zijn’ moet hun afmeting compenseren. |
|
|
Wanneer zijn mieren actief?Mieren worden actief vanaf de lente, wanneer de temperatuur hoger wordt. En hoe warmer het weer, hoe actiever de mieren! Een piek in mierenactiviteit vindt dan ook meestal plaats in de zomer. Misschien heb je dat al eens gemerkt, thuis of in je tuin. En of mieren in de winter voorkomen? Dat ligt eraan. Mieren houden meestal een winterslaap omdat het te koud voor ze is. Mieren die nesten in een gebouw hebben aangelegd, blijven wel actief als het gebouw voldoende verwarmd is. |
|
|
Wat is de natuurlijke vijand van de mier?De natuurlijke vijand van de mier is de mens. Maar de mens is niet de enige vijand. Mieren worden ook door andere insecten of grotere dieren aangevallen, zeker als die op zoek zijn naar een lekker mierenhapje. Ook worden mieren soms aangevallen door andere mierenkolonies. Ze worden dan opgegeten of als ‘slaaf’ ingezet. |
Professionele mierenbestrijding inschakelen
Als de mieren in een woning of tuin hardnekkig aanwezig blijven, is professionele mierenbestrijding een goede oplossing. De ongediertebestrijder heeft hier goede middelen voor: een mierenprobleem is vaak al binnen enkele dagen opgelost. Het is wel mogelijk dat er na de bestrijding van één mierennest andere nesten uit de grond rijzen. Misschien hebben de mieren zich dan slechts verplaatst. Heb je op dit moment te kampen met een mierenplaag? De ongediertebestrijder kan je uitstekend adviseren over bestrijding en preventieve maatregelen.